1-4-1 Szatan W Raju Utraconym
Raj Utracony Johna Miltona, z jego graficznym opisem szatana zrzuconego z Nieba na ziemie, miał duży wpływ na spopularyzowanie obrazu osoby szatana. Te zobrazowane idee, opisane w poematach Miltona, pozostały w umysłach wielu ludzi do dzisiejszego dnia. Nawet jeżeli ci ludzie nie czytali tych poematów sami. Ich wpływ jednak był tak wielki poprzez ostatnie kilka stuleci, że wielu przypuszcza, że jest to odbicie nauk Biblijnych. Spójrzmy prawdzie w oczy- ludzie przyjmują ich religijne idee bardziej z popularnej kultury, z tego co widzą w sztuce, z tego co słyszą na ulicy, z tego, jak inni się wypowiadają…a nie z czytania książek napisanych przez teologów i Biblijnych studentów. Nie ma wątpliwości co do tego, że sztuka odgrywała znaczącą rolę w ugruntowaniu idei osoby szatana w ludzkich umysłach- a Raj Utracony odegrał w tym ogromna rolę [1]. Sam Milton przyznał, że napisał ten poemat [między innymi przyczynami], po to aby “usprawiedliwić drogi Boże w stosunku do człowieka”[1.26]. I to jest powtarzający się motyw, który znajdziemy w całej historii idei osoby szatana. To tak, jakby człowiek odczuwał potrzebę usprawiedliwienia przed Bogiem, a także szukał sposobu by uniknąć trudnego faktu, że Biblia uczy, że to sam Bóg pozwala na zło w ludzkim życiu.

Jest jeszcze inne spojrzenie na Miltona. Powinniśmy tu pamiętać, że Milton odrzucił wiele standardowych `Chrześcijańskich` doktryn – np. trójcę, chrzest niemowląt, a także nieśmiertelność duszy - oraz miał wstręt do opłacanego kleru [2]. Jak zanotowaliśmy w sekcji 1-5.

Izaak Newton doszedł do podobnych wniosków- i jego odrzucenie tych samych doktryn doprowadziło go w ten sam sposób do odrzucenia idei osoby diabła, a także odkrycia Biblijnej definicji szatana jako po prostu `przeciwnika`, ze specjalnym odniesieniem przeciwnika jako ludzkich pokus i grzechu. Możemy zatem bezpiecznie spekulować,  że Milton zrobił to samo. John Rumrich rozwinął tą możliwość w dużej mierze, sugerując że cały Raj Utracony jest formą żartu oraz że Milton się naśmiewa z dziwacznych postulatów dotyczących mitu osoby Diabła, biorąc całą tą idee do logicznego podsumowania. Stąd Rumrich wzywa do radykalnej reinterpretacji tego,
o czym w rzeczywistości mówi Raj Utracony [3]. Przede wszystkim zachodzi tu ogromny kontrast pomiędzy prawie nieograniczoną mocą i inteligencją, jaką niby Diabeł posiadał- a jego głupawym zachowaniem, w [jak się twierdzi] popełnieniu grzechu zazdrości i dumy, doprowadzającego go do upadku. Z pewnością tak bardzo inteligentne stworzenie nie popełniło by takiej głupoty.

Teologiczna praca Miltona pod tytułem De Doctrina Christiana cytuje Izajasza 45:6,7 [Ja jestem Bogiem i nie ma innego; Ja stwarzam światłość i stwarzam ciemność…”] jako dowód przeciwko, zarówno trójcy, jak i osoby diabła. Milton  podsumował:” Te słowa wykluczają możliwość  nie tylko istnienia innego Boga, ale także jakiejkolwiek innej osoby, która była by mu równa… jest to nie do zaakceptowania i jest to niemożliwe, aby jakaś zła moc była mocniejsza od dobra i mogłaby podważać najwyższą moc”[4]. W tej pracy, Milton także pochwalił stwierdzenie Georga Herberta, który powiedział że “diabeł jest naszym grzechem widzianym z perspektywy”, w całym swym wysiłku by uporządkować teologie w swojej książce, Milton nigdy nie powiedział, że się zgadza z popularnym poglądem na szatana. Już wykazaliśmy w innej części niniejszej książki, że popularny Chrześcijański pogląd na Szatana wywodzi się z błędnych wierzeń Żydowskich, które z kolei wywodzą się z otaczających kultury, w których Żydzi się obracali. Można się tutaj zastanowić czy Milton wziął to pod uwagę, kiedy ponazywał członków Szatańskiego rządu używając tytułów bożków, w które wierzyły narody, a które miały tak wielki wpływ na Izrael- Moloch, Chemosz, Baalim, Astarot, Asorteh, Astarte, Thammus, Dagon, Rimmon, Ozyrys, Izys, Belial, itd. Jako student Biblijny, Milton z pewnością wiedział, że Biblia wspomina tych bogów i opisuje je jako `nie-bogowie`, jako nie istniejące.

Wszystkie powyższe uwagi stają się mało istotne, kiedy weźmiemy pod uwagę fakt, że w jego De Doctrina Christiana tak jak to jest skomentowane przez naukowców w poniższym  dopisku [2], Milton odrzuca idee nieśmiertelności duszy oraz że rozumie piekło jako grób, tak jak i my to rozumujemy w sekcji 2-5. Niemniej jednak pierwsze dwie księgi Raju Utraconego opisują popularna idee piekła jako miejsce męczarni. Milton zabiera nas na wycieczkę do dziewięciu kręgów piekła. W jaki sposób możemy pogodzić jego poezje z jego prywatnymi teologicznymi wierzeniami? Oczywisty wniosek wskazuje na to, że świadomie przesadza w opisie popularnego konceptu piekła pokazując to w sposób sarkastyczny, tak jakby chciał powiedzieć: ”Czy to miejsce rzeczywiście istnieje, czy rzeczywiście tak to wygląda?”. Tak właśnie robiąc próbuje doprowadzić nas do logicznych wniosków- w podobny sposób, jak to robi z zagadnieniem Szatana.

Powinniśmy tutaj wziąć pod uwagę, że odejście od doktryn jakie były głoszone w powszechnym kościele w tamtych czasach było bardzo niebezpieczne- tak, że musiało to być zrobione bardzo dyskretnie, zwłaszcza przez ludzi cieszących się poważanym statutem w społeczeństwie, a taki status właśnie mieli Milton i Newton. Ten fakt, przynajmniej w mojej opinii, wskazuje że Milton przesadzając i rozwijając dziwaczne idee, jakoby Bóg podejmował walkę z Aniołem, chciał pokazać myślącemu czytelnikowi, jak bardzo błędny jest ten pogląd. Stanley Fisch twierdzi, że to jest jedna z charakterystyk Miltona, ażeby pisać w zwodniczy sposób, zręcznie pokazując jak znaczenie pewnych przedstawionych idei w rzeczywistości jest zupełnie przeciwstawne [5]. Przykładem jest tu sposób w jaki Milton wyzwala “trudne pytania” na temat mitu Diabła: Jeżeli Adam zgrzeszył i mógł okazać skruchę to dlaczego szatan i jakoby upadli aniołowie nie mogli także okazać skruchy? Tak więc Milton komentuje: “Człowiek znajdzie łaskę/ten inny [to jest szatan] nie znajdzie”[3.131]. To jest jedna z wielu sprzeczności, które wyszczególniłem w sekcji 3-2 jako przykład ogromnej liczby logicznych i Biblijnych problemów jakie się wyłaniają z idei osoby szatana. Czasami, Milton jest niemal sarkastyczny jeżeli chodzi o istnienie Szatana jako “Lewiatana” morskiego potwora z księgi Hioba- Księga 1.192-212 pokazuje tą bestie, w którą wierzyli żeglarze, którzy od czasu do czasu spotykali się z nim, rozumiejąc że był on wyspą i zarzucili  ich kotwice w jego terytorium-“tak wielki jak opowieści opisują olbrzyma rozmiar” [1.196,197]. Ale to może być coś więcej niż sarkazm- Milton prezentuje tutaj Szatana “tak olbrzymiego” jak bardzo ludzka wyobraźnia mogła się posunąć w swej skrajności. Milton drwiąco pyta: “Czy to jest to stworzenie, w które wasze bajki sprawiają ze wierzycie? Zgodnie z tym rozważmy powiązanie pomiędzy Miltonem, a Dante, które analizowane są przez wielu naukowców. Podobieństwa pomiędzy Miltona Rajem Utraconym, a Dantego Boska Komedia są widoczne. Zachodzi pytanie, czy Dante także był sarkastyczny w sposobie opisu Szatana- przecież tytuł jego pracy “Boska Komedia” może tu sugerować, że nie jest to literalny opis.

W ostatnich czasach, pisarze Sowieccy, którzy chcieli krytykować system komunistyczny, a także inni którzy żyli pod totalitarnymi żadami, zawsze pisali w sposób, który wyglądał na powierzchni jako podążaniem za linią partii. Tylko ci, którzy umieli spojrzeć bardziej dogłębnie, mogli dostrzec, ze jest tam ukryty krytyczny podtekst i bunt przeciwko tym totalitarnym władzą. Wygląda na to, że Milton zrobił to samo. Jest jednak faktem, że większość ludzi czyta literaturę, a także widzi sztukę na jej powierzchni; często po prostu nie odbierają tego, co artysta rzeczywiście chce im przekazać. Tak wiec obraz szatana opisanego na polu niebiańskiej bitwy pozostaje w świadomości ludzi jako rezultat epicznej i graficznej historii `szatana` jak to jest opisane przez Miltona. Neil Forsyth podsumował to w ten sposób: “Tak mocna jest charakterystyka Szatana w Raju Utraconym, że pokolenia posługujące się angielskim językiem, zna Miltona lepiej niż ich Biblie, mając przekonanie, że Chrześcijaństwo uczy o upadku aniołów z nieba po wojnie jaka tam była, i są bardzo zaskoczeni, że nie ma wzmianki o Szatanie w księdze Rodzaju”[6]. G.B.Caird podsumował to w podobny sposób: ”Biblia nic nie mówi o upadku Szatana, o którym mówią czytelnicy Raju Utraconego”[7]. Niezależnie od tego czy te autorytety zgadzają się albo i nie; to nie jest to główny powód odwoływania się do nich. Powodem dla którego odwołuje się do nich jest to, aby pokazać, że teorie rozwinięte w tej książce nie mają podłoża Biblijnego oraz że wielu naukowców i myślicieli dochodzi do takich samych wniosków jak i ja.

Milton, Goethe Oraz Mary Shelley
Zauważyłem, że są podobieństwa pomiędzy podejściem Miltona, a podejściem
J.W. von Goethe w jego książce Faust. Diabeł albo Mefistofeles według Goethego, stał się bardzo potężnym obrazem w umysłach wielu, którzy wierzą w osobę Szatana. Jednak Goethe “zawsze stanowczo sprzeciwiał się idei istnienia Chrześcijańskiego Diabła”[8]. On przeciwstawia różnice pomiędzy ideą Bożej woli zawsze się dziejącej,
a istnieniem Szatana- “on jest zaproszeniem dla czytelników żeby stawili czoła różnorodności rzeczywistości”[9]. Ale podobnie jak i z Miltonem, prezentacja Diabła według Goethego jest za bardzo przekonywująca dla powierzchownego czytelnika, a także dla tych którzy nigdy nie przeczytali tej książki, ale są pod wpływem obrazów związanych z tą książką.

Podobna sytuacja jest  z książką Frankenstein Mary Sheley. Jej mąż Percy Sheley otwarcie wyśmiewał się z idei nadprzyrodzonego Diabła, tak jak to skomentowaliśmy w sekcji 3-2 oraz sekcji 1-4. Mary Sheley w sposób oczywisty ma ironiczne spojrzenie w jej powieści- źródło zła jest pokazane jako będące w ludziach, którzy stworzyli potwora Frankensteina, a nie w samym Frankensteinie. Jest tu znaczące, że ona pokazuje Frankensteina, który sam się uczy jak czytać poprzez używanie książki Raj Utracony- tak jakby autorka uznała ogrom, jaki miała epopeja Miltona na zrozumienie Diabła jako groteskowego potwora; Raj Utracony, zgodnie z Mary Sheley, miał nawet wpływ na samego Szatana i jego samo postrzeganie.

Milton, T.S. Elliot Oraz The Christadelphianie
Christadelphianie wraz z Carelinks Ministries, są jedyną większą grupą czy też organizacją, która jako ich wyznanie wiary formalnie odrzuciła istnienie nadludzkiego Szatana . Ich wierzenia są podsumowane w broszurze Deklaracja. Następująca anegdota z życia Teda Russella, byłego wykładowcy języka angielskiego na Uniwersytecie Zachodniego Sydney, w Australii, jest podsumowaniem tego co powiedzieliśmy do tej pory: “Jest coś interesującego na temat Miltona, co zadziwia Chrystadelphian. Kiedy byliśmy w Birmingham w 1956 roku, to zapytaliśmy Johna Cartera [nie żyjącego już edytora czasopisma Christadelphian]. Byliśmy zobaczyć dom Johna Miltona w Buckingham shire: “Dlaczego półka ponad kominkiem w domku Miltona ma brązowa płytę z napisem” John Milton…typ Chrystadelphiana”, które jest przypisana T.S. Elliotowi? W czasie gdy on to pisał to nie było jeszcze Chrystadelphian”. “Tak wiemy o tym” odpowiedział Carter, “Zdajemy sobie sprawę, że John Milton miał takie same poglądy na temat szatana, a także inne doktryny jakie i my mamy. Milton był typem Chrystadelphiana, ponieważ wierzył tak jak my wierzymy, i jest ciekawostką, że jest wzmianka o nim w Deklaracja”. Sednem rzeczy tutaj nie jest to, jak bardzo uznajemy Miltona, ale to że T.S.Elliot uznał powiązanie miedzy Miltonem, a Chrystadelphianami…To jest to dlaczego T.S.Elliot w studiowaniu i w rozumieniu poezji Miltona, że jest symboliczna, a nie literalna, uświadomił sobie jakie są wierzenia Miltona na ten temat w “Raju Utraconym” i zdał sobie sprawę, że był on “typem Chrystadelphiana”, chociaż Milton żył 200 lat zanim Chrystadelphianie zostali utworzeni”[10].

Odnośniki
(1) Zobacz Luther Link, The Devil: The Archfiend In Art (London: Reaktion Books, 1995).
(2) Jak to jest udokumentowane w Stephen Dobranski and John Rumrich, Milton And Heresy (Cambridge: C.U.P., 1998). Zeby zobaczyc Miltona non-trinitarianskie poglady , zobacz Michael Bauman, Milton's Arianism (Bern: Lang, 1987) and W.B. Hunter, C.A. Patrides and J.H. Adamson, Bright Essence: Studies In Milton's Theology (Salt Lake City: University Of Utah Press, 1971).
(3) John Rumrich, Milton Unbound: Controversy And Reinterpretation (Cambridge: C.U.P., 1996).
(4) Wziete  The Complete Prose Works of John Milton edytowane przez Maurice Kelley (New Haven and London: Yale University Press, 1982) Vol. 6 s. 300, 131.
(5) Stanley Fish, Surprised By Sin (London: Macmillan, 1997) s. 215.
(6) Neil Forsyth, The Satanic Epic (Princeton: Princeton University Press, 2003) s. 66.
(7) G.B. Caird, The Revelation (London: A. & C. Black, 1984) s. 153.
(8) J.B Russell, The Devil (Ithaca: Cornell University Press 1977) s. 158.
(9) Zobacz J.K. Brown, Goethe's Faust: The German Tragedy (Ithaca: Cornell University Press, 1986).
(10) Email otrzymany od Ted Russell, 1/1/2007.

Wstep

Rozdzial 1: Historia Doktryny
1-1 Historia Diabla I Szatana W Starotestamentowych Czasach
1-1-1 Izrael w Niewoli: Babilonskie I Perskie Wplywy
1-1-2 Grecki Wplyw
1-2 Diabel po Nowym Testamencie
1-2-1 Szatan wedlug Jystyna Meczennika
1-2-2 Szatan wedlug Ireneusza i Tertuliana
1-2-3 Szatan wedlug Clemensa i Orygena
1-2-4 Szatan wedlug Lactanjusza i Anastazjusza
1-2-5 Szatan wedlug Augustyna
1-3 Szatan w Sredniowieczu
1-4 Szatan od Czasow Reformacji
1-4-1 Szatan w Raju Utraconym
1-5 Protestanci: Opor Popularnej Ideii Diabla
1-6 Diabel I Szatan we wspolczesnym mysleniu

Rozdzial 2: Niektore Podstawowe Nauki Biblijne
2-1 Aniolowie
2-2 Pochodzenie Grzechu i Zla
Dygresja 2: Rzymianie oraz madrosc Solomona
Dygresja 3: Kontekst Rodzaju 1-3
2-3 Szatan i Diabel
2-4 Zydowski Szatan
2-5 Pieklo
Dygresja 4 "Duchy w wiezieniu"

Rozdzial 3: Praktyczne Powiazania
3-1 Niektore Praktyczne Powiazania
3-1-1 "Byc duchowego usposobienia": Sedno Chrzescijanstwa
3-2 Diabel i Szatan: Trudne Pytania

Rozdzial 4: Demony
4-1 Diabel, Szatan i Demony
4-2 Demony i Balwany
4-3 Demony i Choroby
4-4 Jezyk Tamtych Dni
Dygresja 5 Bog Adoptuje Ludzka Perspektywe
4-6 Demony: Dlaczego Jezus Nie Skorygowal Ludzi?
4-7 Psychologia Wiary w Demony
4-8 Demony: Podsumowanie

Rozdzial 5: Niektore Przekrecone Wersety
Rozdzial 5 Studium Niektorych Biblijnych Wersetow Ktore Wspominaja Diabla i Szatana
5-2 Waz w Edenie
5-3 Synowie Bozy i Corki Ludzkie
5-4 Szatan w Hioba
5-4-1 Satan w Hioba: Wspolwierny?
5-4-2 Szatan w Hioba: Aniol-Szatan?
5-4-3 Obalenie Mitu 'Szatana' w Hioba
5-5 Lucyfer Krol Babilonu
5-6 Nanaszczony Cherubin
5-7 Szatan w Zachariasza 3
5-8 Kuszenie Jezusa
5-8-1 Jezus Na Pustyni: Studium Jezykowe Oraz Natura Pokus
5-8-2 Kuszenie Na Pustyni: Spojrzenie W Myslenie Jezusa
5-9 Nieczyste Duchy
5-10 Diabel I Jego Aniolowie
5-11 Szatan Zabiera Slowo
5-12 Szatan Jak Blyskawica
5-13 Szatan Wstepuje w Judasza
5-14 Piotr I Szatan
5-15 Wasz Ojciec Diabel
5-16 Przesladowanie Przez Diabla
5-17 Dziecko Diabla
5-18 Moc Szatana
5-19 Wydanie Szatanowi
5-20 Bog /Ksiaze Tego Swiata
5-21 Aniol Swiatlosci
5-22 Wyslannik Szatana
5-23 Ksiaze Nadziemski
5-24 Dawac przystep Diablu
5-25 Zasadzki Diabelskie
5-26 Sieci Diabelskie
5-27 Poszli za Szatanem
5-28 Przeciwstaw Sie Diablu
5-29 Lancuchy Ciemnosci
5-30 Cialo Mojzesza
5-31 Synagoga Szatana
5-32 Michal i Wielki Smok
5-33 Diabel i Szatan Zwiazani
Dygresja 6: "Czlowiek Bezprawia " (2 Tes. 2)

Rozdzial 6: Troche Koncowych wnioskow
6-1 Prawdziwy Diabel: Koncowe Wnioski
Legion i Gadarenskie Swinie